W OGÓLE NIE ROZUMIEMY CZYM JEST HALLOWEEN!
Doktor Hanna Mamzer w wywiadzie dla naszego portalu wyjaśnia czym jest tak naprawdę święto Halloween, dlaczego lubimy się bać oraz czemu śmierć od zawsze fascynowała człowieka.
Marek Mikulski: Czy Polacy rozumieją Halloween?
Dr Hanna Mamzer*: Dla kultury w której żyjemy jest to zupełnie niezrozumiałe podejście. I chociaż w tradycji judeo-chrześcijańskiej mówi się o tym, że po śmierci dusza ludzka idzie do lepszego świata, nie postrzegamy tego jako faktycznego przejścia w lepsze miejsce. Halloween nie rozumiemy w zasadzie w ogóle. To jest naprawdę złożone święto i ma fascynujące konotacje.
Halloween wydaje się być celebracją strachu, który powinien nas odstraszać a nie przyciągać.
Halloween jest synkretycznym świętem o niewyjaśnionym pochodzeniu. Sięga bardzo starych tradycji, mówi się że rzymskich lub celtyckich, ale nawiązujących do tradycji w których życie łączy się ze śmiercią, dzień z nocą. To święto nawiązujące do politeistycznych wierzeń, w których śmierć nie była związana z odejściem w niepamięć, ale stanowiła próg do przejścia w inny świat. W tamtych tradycjach, życie i śmierć stanowiły jedność, były ze sobą powiązane. Dzisiaj oddzielamy śmierć od życia poprzez jej instytucjonalizowanie i odsuwanie na bok. Nie widzimy umierania. Widzimy tylko życie. W ten sposób śmierć nabiera demonicznego, nieznanego charakteru i przybiera postać groźną. W politeistycznych szamańskich tradycjach, śmierć była oswojona. A święta takie jak Halloween stanowiły szansę na spotkanie ze zmarłymi. Mniej chodziło więc o strach, a bardziej o celebrację tego przejścia właśnie.
Czemu polskie Dziady nie przetrwały próby czasu?
Na pewno duże znaczenie ma tutaj silna dominacja chrześcijaństwa, które od swych początków konkurowało z innymi wierzeniami i religiami i je zwalczało, szczególnie po zdobyciu silnej dominującej pozycji.
Dlaczego człowiek lubi się bać?
Niektórzy lubią się bać, inni nie. Ale w zasadzie najważniejsze w "strachu dla rozrywki" jest to, że jest "na niby". To nie jest realne przerażenie zagrożeniem życia, tylko jego namiastka aplikowana w bezpiecznym kontekście. To trochę jak ze szczepionką: nie jest prawdziwą chorobą, jest jej namiastką podawaną w kontrolowanych warunkach.
Kultura pokazuje, że uwielbiamy obserwować poczynania ludzi złych, podłych czy po prostu potworów (Dracula, Frankenstein, Hannibal Lecter, Dexter). Dlaczego?
Bo zazwyczaj spotyka ich kara albo marny koniec. To forma prezentacji odwiecznego motywu walki dobra i zła, w którym zło zostaje pokonane przez dobro, a to daje nam nadzieję, na życie w dobrym świecie. I na dobre życie.
XXI wiek wydaje się być wręcz kultem potworów, dzieci oglądają seriale o wampirach i zombie. Dobro przegrywa w nich ze złem i wszyscy to akceptują. Czy to normalne?
Kiedyś dzieci słuchały okrutnych bajek Braci Grimm. Ale tam zło przegrywało. Badania pokazują, że dzieci nie powinny oglądać agresji i przemocy - w klasycznych już eksperymentach wykazano, że dzieci obserwując agresję u dorosłych, nie tylko ją naśladują, ale kreują nowe formy agresji, przy użyciu nowych narzędzi. Na pewno należy kontrolować to ile agresji się dzieciom prezentuje i w jakiej formie. Moim zdaniem im tego mniej tym lepiej.
Dlaczego śmierć jest tak wdzięcznym i interesującym człowieka tematem?
Bo jest niejasna. Nie wiadomo co się za nią kryje i do czego prowadzi. Powiedziałabym raczej, że fascynuje. Także poprzez swoją nieodwracalność. A jednocześnie poprzez to że jest nieunikniona.
Ostatnie Halloweenowe pytanie, czego Pani najbardziej się boi?
W październiku wróciłam z USA, oczywiście już w sklepach były dekoracje halloweenowe. Straszne były czarne, ebonitowe telefony, które mają sensor ruchu i dzwonią kiedy przechodzi osoba. A jeśli podniesie się słuchawkę uruchamia się głosy z różnymi groźbami. To dopiero straszne (śmiech).
*Hanna Mamzer - psycholog i socjolog, doktor habilitowany w Zakładzie Socjologii Kultury i Cywilizacji Współczesnej na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Zajmuje się zagadnieniami związanymi z przemianami współczesnej kultury, socjologicznymi aspektami tożsamości, oraz problematyką wielokulturowości, a także szeroko rozumianych zmian społeczno-kulturowych zachodzących w kręgu cywilizacji zachodnio-europejskiej.
----------
Artykuł ukazał się na portalu miastopoznaj.pl w 2015 roku. Pani Hanna Mamzer ma obecnie tytuł prof. UAM dr hab.
Przeczytaj poprzedni artykuł!
PAMIETAJMY O POZNAŃSKICH „RURACH”
