POMNIK JEŃCÓW FRANCUSKICH
Wojna francusko-pruska z lat 1870-1871 upamiętniona została w Poznaniu kilkoma pomnikami. Pierwszy – pomnik poznańskich żołnierzy poległych w tej kampanii – nazywany był potocznie pomnikiem cesarza Wilhelma I. Drugi – pomnik 6 Pułku Piechoty – funkcjonował powszechnie jako pomnik Grenadierów. Był jednak w Poznaniu jeszcze jeden monument, który upamiętniał żołnierzy poległych w tej wojnie… Pomnik Jeńców Francuskich.
Wygląd pomnika
Był to prosty, wykonany z szarego marmuru, „Krzyż Francuzów”, który znajdował się na cmentarzu parafii św. Pawła. Upamiętniał francuskich jeńców wojennych, zmarłych w niemieckiej niewoli na skutek odniesionych ran oraz chorób, którzy w Poznaniu pracowali przy rozbudowie Fortu Winiary. Na ramionach wzniesionego krzyża oraz podstawie pomnika znajdował się napis:
A la memoire des soldats francáis decedes en 1870/71.
Erige par leurs compatriotes.
R.I.P. – et nunc meliorem patriam appetunt
(Ku pamięci żołnierzy francuskich, którzy zginęli w latach 1870/71.
Wzniesiony przez ich rodaków.
Pokój ich duszy – teraz w lepszej są krainie.)
Lokalizacja pierwszego monumentu
Cmentarz, na którym znajdował się Krzyż Francuzów, utworzony został zaledwie kilka lat wcześniej, w 1865 roku, na zniesionych wówczas wałach pofortecznych, na wysokości obecnej ul. Topolowej. Wokół krzyża znajdowało się 114 wspólnych grobów zmarłych w Poznaniu jeńców francuskich. Za utrzymanie tych mogił ambasada francuska w Berlinie płaciła każdego roku parafii ewangelickiej św. Pawła – jak donosi nieoceniony kronikarz pruskiego Poznania Arthur Kronthal – „pewną sumę pieniędzy”.
W latach 1914-1919 w Poznaniu oraz w najbliższej okolicy dokonano ekshumacji prochów jeńców francuskich, a cmentarz, na terenie którego znajdowały się ich groby, a przede wszystkim pomnik, został zlikwidowany. Na jego miejscu cmentarza zaplanowano urządzenie parku miejskiego, co udało się zrealizować dopiero kilkanaście lat po zakończeniu II wojny światowej. Park Lubuski zaprojektowany został przez B. Lisiaka i oddany do dyspozycji mieszkańców Poznania w 1959 roku, a obecnie patronują mu Jarogniew i Izabela Drwęscy.
Nowy pomnik jeńców francuskich
Prochy jeńców francuskich przeniesione zostały natomiast na zbocze poznańskiej Cytadeli. Ostatecznie utworzony tam został cmentarz francuski, a w zbiorowej mogile złożono szczątki 1333 żołnierzy francuskich. Wzniesiony tam został także nowy pomnik jeńców francuskich. Znajduje się on przy ul. Armii Poznań, po lewej stronie od wejścia głównego prowadzącego do Pomnika Bohaterów. Monument zbudowany został z granitowych bloczków, otoczonych jest kamiennym murkiem, a wieńczony go betonowa kula, na której umieszczono metalowy, łaciński krzyż z figurą Chrystusa. Na frontowej ścianie obelisku umieszczone zostały dwie granitowe tablice z tekstem (napis na górnej płycie sformułowany został w języku polskim, a ten na dolnej w języku francuskim), który opisuje okoliczności odsłonięcia pomnika:
Uroczyste odsłonięcie pomnika nastąpiło 7 listopada 1934 r. przez jego Ekscelencję p. Larosche Ambasadora Francji w obecności pp. René Fatow i Vincensini jako przedstawicieli Ministra do Spraw Rentowych, Serre’a konsulatu francuskiego, wojewody hrabiego Raczyńskiego, generała Dzierżanowskiego, Prezydenta miasta Ratajskiego.
Po lewej stronie, przy wejściu do Pomnika Jeńców Francuskich, umieszczona została trzecia granitowa tablica, na której opisano, kogo honoruje ten pomnik:
Tutaj spoczywa 1333 żołnierzy francuskich zmarłych w niewoli, w czasach wojennych 1870-1871 i 1914-1918 przeniesionych ze wszystkich cmentarzy z terenu miasta Poznania i okolicy oraz prochy 3 żołnierzy przeniesionych z okolic miasta Gniezna, zmarłych w czasach wojny napoleońskiej.
Po drugiej wojnie światowej, przez kolejne dziesiątki lat, zapomniany monument niszczał. Odnowiony został w 2013 roku, tym razem bez finansowego wkładu państwa francuskiego i wyłącznie za pieniądze poznaniaków.
Paweł Cieliczko
Polub nas na fb www.facebook.com/pomnikipoznania
Bibliografia:
1. Arthur Kronthal, Poznań oczami Prusaka wzorowego, Poznań 2009, s. 124 i 202.
2. Eugeniusz Goliński, Pomniki Poznania, Poznań 2001, s. 94.
Netografia:
1. wikipedia.org
Przeczytaj poprzedni wpis
POMNIK GREANDIERÓW (POMNIK 6. PUŁKU PIECHOTY)
