10 ATRAKCJI POWIATU RAWIECKIEGO
Powiat rawicki jest najmniejszym powiatem województwa wielkopolskiego, jeśli pominiemy miasta na prawach powiatu. Leży on na południowo-zachodnich krańcach województwa. Od wieków ziemia rawicka stanowi granicę pomiędzy historyczną Wielkopolską a Dolnym Śląskiem. Zapraszam na wycieczkę po powiecie rawickim szlakiem 10 (moim zdaniem) najciekawszych atrakcji tego regionu.
Powiat rawicki, jak już wspomniałem, jest stosunkowo mały, ale za to obfituje w zabytki, ciekawe miejsca, przyrodnicze atrakcje i liczne szlaki piesze i rowerowe. Skupię się na 10 miejscach, które wydały mi się szczególnie atrakcyjne. Kolejność ich rozmieszczenia na liście jest całkowicie przypadkowa.
1. Ratusz w Rawiczu
Rawicz – stolica powiatu, jest miastem stosunkowo młodym, gdyż prawa miejskie otrzymał on dopiero w 1638 r. z rąk króla Władysława IV. Rawicz założono w pobliżu Sarnowy, miasta o średniowiecznej metryce, które z czasem zostało włączone w granice Rawicza i jest obecnie jego dzielnicą. Do najcenniejszych zabytków w mieście należy barokowy ratusz zbudowany w latach 1753 – 1756 według projektu architekta Leopolda Ostritza z Trzebnicy. Stanął on w miejscu starszego ratusza, który powstał wkrótce po lokacji miasta, ale spłonął w czasie „potopu” szwedzkiego. Wprawdzie później go odbudowano, ale na początku XVIII stulecia ponownie stał się ofiarą pożaru. Obecny ratusz jest budynkiem dwukondygnacyjnym, wzniesionym na planie prostokąta, z użytkowym poddaszem. Warto wiedzieć, że w 1783 r. na jego wieży zainstalowano pierwszy w Wielkopolsce piorunochron. Ratusz przykryto czterospadowym, mansardowym dachem. Nad budynkiem góruje czteroboczna wieżyczka z hełmem i latarnią. Obecnie w budynku mieści się Urząd Stanu Cywilnego i Muzeum Ziemi Rawickiej.
2. Pałac w Dłoni
Jednym z najbogatszych przemysłowców branży włókienniczej na Śląsku na przełomie XIX i XX wieku, był Niemiec żydowskiego pochodzenia, Samson Woller. Miał on dwie córki, które bardzo korzystnie wydał za mąż. Pierwsza córka Helena, wyszła za mąż za niemieckiego hrabiego Leopolda von Ziethena, z którym zamieszkała w nowo zbudowanym pałacu w Smolicach w obecnym powiecie krotoszyńskim. Druga córka, Maria Otylia, wyszła za polskiego arystokratę księcia Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego. Ona również zamieszkała w nowym pałacu, zbudowanym w miejscowości Dłoń, ukończonym ok. 1910 r. Książa Maria Otylia wkrótce poczuła się Polką i tak była traktowana. Zażyczyła sobie, aby jej pałac został zbudowany w tzw. „stylu narodowym”, popularnym wśród polskiego ziemiaństwa zaboru pruskiego na początku XX stulecia. Autorem projektu pałacu był jeden z najwybitniejszych architektów wielkopolskich pierwszej połowy XX w., Roger Sławski. Głównym akcentem pałacu jest okazałe wejście z portykiem wspartym na kolumnach i wysunięte ryzality po obu stronach głównego korpusu. Obecnie pałac jest siedzibą Rolniczego Gospodarstwa Doświadczalnego Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.
3. Sanktuarium Ziemi Rawickiej Matki Bożej Pocieszenia – kościół św. Klemensa w Zakrzewie
Niedaleko Miejskiej Górki, w Zakrzewie, stoi drewniany kościół pw. św. Klemensa. Świątynię w konstrukcji zrębowej zbudowano ok. 1610 r. W 1647 r. do kościoła dobudowano murowaną kaplicę pw. Matki Bożej Pocieszenia. W 1728 r. kościół otrzymał nową konstrukcję szkieletową i wieżę. Konstrukcję szkieletową usunięto podczas remontu w latach sześćdziesiątych XX w., wzmacniając ściany żelaznymi dźwigarami. Wewnątrz można obejrzeć bogate polichromie. Ołtarz główny i rzeźby pochodzą z XVIII wieku. Kościół sam w sobie jest niezwykle interesujący, ale o jego dodatkowej wartości stanowi fakt, że stanowi on diecezjalne sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia. Przedmiotem kultu jest tu obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem w rokokowej sukience srebrnej, namalowany ok. 1647 r. przez nieznanego artystę. Podczas okupacji kościół został obrabowany. Obraz przetrwał tylko dlatego, że zasłaniało go inne malowidło o dużo mniejszej wartości artystycznej. Kościół jest celem licznych pielgrzymek mieszkańców ziemi rawickiej.
4. Dawny ratusz w Sarnowej
Sarnowa to dziś dzielnica Rawicza, ale warto pamiętać, że było to niegdyś miasto i to znacznie starsze od Rawicza. Już we wczesnym średniowieczu istniał tu gród, a nazwa „Sarnowa” po raz pierwszy pojawiła się w dokumentach z XII wieku. Prawa miejskie osada otrzymała przed 1387 r., a niewykluczone, że już w drugiej połowie XIII stulecia. Z czasem jednak Sarnowa znalazła się w cieniu młodszego, ale znacznie większego i prężnie rozwijającego się Rawicza, aż w 1973 r. zdecydowano o włączeniu jej w granice tego miasta. Jak każde miasto, także Sarnowa posiadała swój ratusz, który stoi tam po dziś dzień. Pierwotny ratusz spłonął w 1809 r. Obecny zbudowano w 1837 r., a w roku 1870 r. dodano mu okazałą, neogotycką wieżę. Ratusz stoi pośrodku dawnego rynku i jest budynkiem dwukondygnacyjnym, wzniesionym na planie prostokąta. Obecnie mieści się w nim biblioteka. Zarówno rynek jak i ratusz, wciąż przypominają o miejskiej przeszłości Sarnowej.
5. Pałac w Golejewku
Wieś Golejewko może poszczycić się długą historią. Pierwotnie był tu gród warowny o nazwie Czestram. W latach 1486 – 1663 wieś należała do rodu Awdanców-Chojeńskich, którzy rezydowali w istniejącym tu dworze obronnym, wzmiankowanym po raz pierwszy w 1496 r. Z tamtego okresu zachowała się wieża bramna, przebudowana w XIX wieku, oraz ukształtowanie terenu w postaci niewielkiego wzniesienia, otoczonego fosą i pozostałości wałów. Ok. 1620 r. dwór Chojeńskich został zniszczony wskutek najazdu dokonanego przez śląskiego szlachcica Ulryka Gocza. Po najeździe, siedziba Chojeńskich została odbudowana i przebudowana. W 1663 r. córki Andrzeja Chojeńskiego sprzedały majątek Rogalińskim herbu Nałęcz, w rękach których Golejewko pozostało do 1846 r. W pierwszej połowie XVIII w. Konstanty Rogaliński wystawił nowy dwór na fundamentach starego. W 1846 r. majątek nabyła rodzina Czarnieckich, którzy w latach 1848 – 1852 zbudowali obecną rezydencję, przebudowali też wieżę bramną, ujednolicając całą zabudowę, która teraz nawiązywała do popularnego w tym czasie Anglii stylu elżbietańskiego. W 1921 r. Janusz Czarnecki założył w Golejewku hodowlę koni czystej krwi angielskiej. W 1945 r. majątek został upaństwowiony i przejęty przez Państwowe Zakłady Chowu Koni. Obecnie mieści się tam stadnina koni.
6. Kościół św. Elżbiety w Jutrosinie
Kościół parafialny pw. św. Elżbiety należy do najpiękniejszych świątyń neoromańskich w Polsce. O ile już sama bryła budynku budzi zachwyt, tak wnętrza po prostu wprawiają w osłupienie. Budynek stoi w miejscu starego kościoła pw. św. Katarzyny i Najświętszej Maryi Panny. Stara świątynia spłonęła w 1805 r. Idea zbudowania nowego kościoła powstała dopiero w latach siedemdziesiątych XIX wieku. Spora w tym zasługa ówczesnego proboszcza parafii, ks. Hermanna Riedla oraz rodziny Czartoryskich, którzy ponieśli 1/3 kosztów budowy kościoła. Budynek powstał w latach w latach 1900 – 1902 według projektu poznańskiego architekta Tomasza Pajzderskiego. Architekt wzorował się na katedrze w Spirze (XI – XII w.), największej z istniejących do dzisiaj budowli romańskich na świecie. Witraże wykonał sam Józef Mehoffer, jeden z najwybitniejszych malarzy, grafików i witrażystów epoki Młodej Polski. Polichromię kościoła miał początkowo wykonać inny wielki artysta, Leon Wyczółkowski, ale ostatecznie zlecono to nie mniej wybitnemu młodopolskiemu malarzowi, grafikowi i ilustratorowi książek, Antoniemu Procajłowiczowi, uczniowi Wyczółkowskiego i Jacka Malczewskiego.
7. Kościół św. Krzyża w Jutrosinie
Ten niezwykle piękny kościół, wzmiankowany był po raz pierwszy w 1557 r. Obecny wygląd zawdzięcza jednak przebudowie z lat trzydziestych XVIII wieku. Wzniesiono go na planie krzyża greckiego, z prezbiterium we wschodnim ramieniu krzyża. Kościół został zbudowany w konstrukcji szkieletowej, obecnie jednak tylko zakrystia zachowały się w tej konstrukcji. Centralna część świątyni jest murowana, z nabitymi deskami imitującymi konstrukcję szkieletową. Po pożarze starego kościoła farnego, świątynia pełniła funkcję kościoła parafialnego, aż do wybudowania kościoła św. Elżbiety. W kościele św. Krzyża przechowuje się krucyfiks z ok. połowy XV wieku, uznawany niegdyś za cudowny, ale z czasem uległ on zapomnieniu. Ołtarz z późnobarokowymi rzeźbami Matki Boskiej i św. Jana pochodzi z lat trzydziestych XVIII wieku. W pobliżu kościoła stoi drewniana dzwonnica z drugiej połowy XVIII wieku. Obecnie kościół pełni funkcję kaplicy cmentarnej.
8. Browar w Bojanowie
Bojanowo słynie z produkcji piwa. Tradycje piwowarskie sięgają tu roku 1685, choć sam browar jest znacznie młodszy. Założył go bowiem w 1881 r. niemiecki przedsiębiorca Heinrich Hecke. Już jednak dziesięć lat później zakład kupił Franz Junke, który regularnie rozbudowywał i modernizował browar. Na początku XX wieku zakład posiadał już oświetlenie elektryczne, a kotły warzelne podgrzewane były parą. Specjalnością zakładu były piwa dolnej fermentacji. Browar produkował też i sprzedawał drożdże i słód. Franz Junke zmarł w 1928 r., a jego spadkobiercy nie radzili sobie z prowadzeniem zakładu. W 1938 r. browar kupiła poznańska spółka restauratorów. W okresie okupacji dalej produkowano tu piwo, które dostarczano do niemieckich restauracji i kantyn. Po wojnie zakład został upaństwowiony. Po przemianach w 1989 r. browar przeżywał lepsze i gorsze chwile, ale przetrwał i dalej produkuje się tu piwo.
9. Pałac w Trzeboszu
Pałac w Trzeboszu należy do najokazalszych pałaców barakowych w Wielkopolsce, choć sam Trzebosz leżał poza granicami historycznej Wielkopolski, na Dolnym Śląsku. Obecnie jest wsią, ale w przeszłości posiadał prawa miejskie. Lokował go książę oleśnicki Konrad III w 1406 r. Do 1939 r. miejscowość należała do kilku rodzin szlacheckich i arystokratycznych i to zarówno niemieckich, jak i polskich. Okazały pałac wzniósł w latach 1712 – 1714 ówczesny właściciel majątku Juliusz August von Bothmer. Z czasem pałac mocno podupadł, ale w połowie XIX wieku wyremontował go kolejny właściciel majętności, hr. Karol von Königsdorff, zachowując na szczęście barokowy charakter budowli. Do głównego korpusu pałacu przylega pod kątem prostym znacznie krótsze skrzydło. Rzadko spotyka się takie budowle, stąd jego niewątpliwa wartość. Całość nakrywa czterospadowy dach. Budynek charakteryzuje się doskonałymi proporcjami. Nie znamy niestety nazwiska jego architekta. Kilkanaście lat temu pałac został wyremontowany. Obecnie mieści się w nim hotel i restauracja.
10. Klasztor franciszkanów w Miejskiej Górce
Reformaci to jeden z nurtów odnowy wewnątrz zakonu franciszkanów, który narodził się w Hiszpanii w XVI stuleciu. Reformaci, w przeciwieństwie do kapucynów, nie zdecydowali się na opuszczenie zakonu, ale pozostali w nim. Wkrótce w całej Europie zaczęły powstawać klasztory reformackie. Nie zabrakło ich także w Polsce. Jeden z klasztorów franciszkanów-reformatów został założony w Miejskiej Górce. Sprowadził ich tu w 1622 r. Adam Olbracht Przyjemski i osadził poza miastem przy drewnianej kaplicy Świętego Krzyża. Zakonnicy zbudowali najpierw drewniany klasztor, ale ciągłe podtopienia i wylewy pobliskiej rzeki zdecydowały, że przenieśli się w inne miejsce. Tu, w latach 1742 – 1745, zbudowali murowany klasztor i kościół pw. Świętego Krzyża. W 1833 r. władze pruskie zlikwidowały klasztor, ale zakonnicy powrócili tu w 1853. Ponową kasatę przeprowadzono w 1875 r. Dopiero w 1923 r. franciszkanie powrócili na stałe do Miejskiej Górki. W niewielkim, jednonawowym kościele zachowało się barokowe wnętrze z połowy XVIII wieku. Do kościoła przylega trójskrzydłowy, piętrowy budynek klasztorny.
Zdaję sobie sprawę, że powyższa lista nie obejmuje wszystkich atrakcji powiatu rawickiego, wobec czego czekam na wasze propozycje.
Źródło:
Drewniane kościoły w Wielkopolsce, praca zbiorowa pod redakcją Piotra Maluśkiewicza, Poznań 2004.
M., P., Libiccy, Dwory i pałace wiejskie w Wielkopolsce, Poznań 2008.
P. Maluśkiewicz, Zabytkowe klasztory w Wielkopolsce, Poznań 2006.
Wielkopolskie ratusze, praca zbiorowa pod redakcją Piotra Maluśkiewicza, Poznań 2005.
http://www.browar-bojanowo.pl/browar/historia-browaru.html [dostęp: 21.05.2019]
http://archpoznan.pl/pdf/sankt/zakrzewo.pdf [dostęp: 21.05.2019]
Zdjęcia:
1. Ratusz w Rawiczu, źródło: https://fotopolska.eu/1246236,foto.html
2. Pałac w Dłoni, źródło: https://fotopolska.eu/567762,foto.html
3. Kościół pw. św. Klemensa w Zakrzewie, źródło: https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0
4. Ratusz w Sarnowej, źródło: https://fotopolska.eu/1381958,foto.html
5. Pałac w Golejewku, źródło: https://fotopolska.eu/764124,foto.html
6. Kościół pw. św. Elżbiety w Jutrosinie, źródło: https://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.5
7. Kościół pw. Świętego Krzyża w Jutrosinie, źródło: https://fotopolska.eu/1322942,foto.html
8. Browar w Bojanowie, źródło: https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0
9. Pałac w Trzeboszu, źródło: https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/pl/deed.en
10. Kościół i klasztor franciszkanów w Miejskiej Górce, źródło: https://fotopolska.eu/135881,foto.html
Przeczytaj poprzedni wpis
SMUTNA HISTORIA HALSZKI Z OSTROGA
